Jak motywować uczniów do nauki

Aby mówić o motywacji trzeba się zastanowić czym ona jest? Motywacja to zespół czynności pobudzających do uczenia się. Budzenie chęci.

Osiągnięcia uczniów zależą od:

możliwości ucznia,
pracy nauczyciela,
świadomości ucznia,
środowiska rodzinnego i sytuacji materialnej ucznia,
wykształcenia rodziców,
atmosfery klasy,
grupy rówieśniczej,
doświadczeń z dzieciństwa.

Dzieci uczą się tego, czego doświadczają:

zachęcane - uczą się wiary w siebie,
otaczane miłością, wyrozumiałością- uczą się cierpliwości,
chwalone — wdzięczności,
akceptowane - uczą się miłości, lubienia siebie,
uznane - uczą się mieć cel.

W rodzinie gdzie zachęca się dzieci do nauki one uczą się chętniej. Motywowanie zaczyna się już w przedszkolu. To ważny okres w życiu dziecka. Do 10 lat rozwija się mózg, ważne by w tym czasie wspierać dziecko, podpowiadać różnymi metodami rozwój. Osiągnięcia ucznia zależą od samoakceptacji, uznania siebie, poczucia własnej wartości.

Nauczyciel, aby motywować uczniów musi być sam zmotywowany. Powinien być pogodny, zadowolony ze swego życia, energiczny, z wiarą podchodzić do uczniów, pozytywnie myśleć. Nie zawsze tak się da. Mamy swoje problemy, jesteśmy ludźmi, czasem sytuacja w szkole nie sprzyja takiemu myśleniu, więc powinien wtedy powiedzieć uczniom coś o sobie np. „boli mnie głowa.”
Sw. Augustyn powiedział, że trzeba wskazać uczniowi jego mocną stronę.
Motywacja nie trwa wiecznie, jest procesem ciągłym. Aby mieć motywację i aby mieli ją uczniowie trzeba do czegoś dążyć, mieć ustalony cel. Motywacja wymaga nagrody. Gdy coś uczeń zrobi dobrze trzeba pochwalić. Jeśli zrobi coś źle trzeba zareagować, zastosować karę, jednak w cztery oczy.

Jesteśmy przyzwyczajeni do roli nauczyciela jako tego najważniejszego w szkole. Nowy model nauczyciela, nowa rola to uznać, że najważniejszy w szkole jest uczeń Nauczyciel przyjmuje rolę przewodnika organizatora procesu nauczania, pomocnika ucznia, doradcy, konsultanta. Nauczyciel stawia diagnozę. Najpierw trzeba ucznia dobrze poznać, wskazać jego mocne i słabe strony.
Dobry nauczyciel dobrze uczy każdego. Ocenia motywując, sprawiedliwie. Uczy myśleć, rozumieć świat. Pomaga uwierzyć w siebie. Przygotowuje ucznia do przyszłości.

Nauczyciel powinien pracować na trzech kanałach: wzrok, słuch, dotyk. Pomóc uczniom określić ich styl uczenia się. Są trzy typy uczniów: utalentowany, mało zdolny, zagrożony.
Współczesny model szkoły to taki, w którym w centrum zainteresowania jest uczeń, jego problemy i skupienie się na rozwiązywaniu tych problemów. Uczeń powinien aktywnie rozwiązywać problemy, ma przejąć odpowiedzialność za własną naukę.

Współczesny nauczyciel powinien swoja prace planować, być komunikatywnym, przygotowanym do publicznych wystąpień, powinien współpracować z uczniami, odnosić się do zdobytej wiedzy, doświadczeń. Robić ankiety, ewaluację zajęć, tworzyć programy.
Wielu uczniów jest zniechęconych do nauki przez lęk, np.: odpytanie na środku klasy; przez stres, że coś mu nie uda się, przez agresję ze strony kolegów, itd.

Z badań wynika, że 80% uczniów ma trudności w nauce i jest to związane ze stresem. Najefektywniejsza nauka jest wtedy, gdy sprawia radość.
Dobry nauczyciel ma w sobie „coś”, rozumie ucznia, stawia wymagania, jest konsekwentny, ale też daje możliwość wyboru uczniom (styl demokratyczny).

Aby umocnić poczucie własnej wartości:

twórz program tak, by wszyscy mogli odnieść sukces,
ucz się od osób, które mają osiągnięcia w danej dziedzinie,
skup się na sześciu podstawowych czynnikach:
- bezpieczeństwie fizycznym, emocjonalnym,
- własnej tożsamości
- przynależności
- kompetencji,
- misji.

Nie mów do ucznia: „głupie pytanie”, „popisz się”.

Motywacja i wydajność wzrastają gdy uczniowie osiągają wyznaczone cele. Uczeń powinien myśleć pozytywnie, wierzyć we własne możliwości. Także ze strony nauczyciela ważne jest by nastawić się pozytywnie do ucznia, dać mu szanse, nie zamykać się.

Jedną z metod pracy z uczniami jest praca w grupie. Jak ją poprowadzić?

Grupa nie powinna być liczniejsza jak maksymalnie 5 osób. Należy mówić w swoim imieniu. Uwrażliwić na to, by słuchać innych, nie przerywać w trakcie wypowiedzi. Szanować czas i nie oceniać wypowiedzi. Być tolerancyjnym i życzliwym. Uprzedzenia zostawić dla siebie. Pracować w kole. Brać pod uwagę pracę wszystkich uczestników grupy.

Dobrą atmosferę tworzy się siadając w kole. Praca powinna przebiegać w określonym i pilnowanym czasie.
Kierujący pracą w grupie powinien się uśmiechać, pytać, prosić, także doceniać własne pomysły. Podczas dzielenia na grupy nie rób tak jak chcą uczniowie, mieszaj osoby.

Na motywację uczniów ma także wpływ otoczenie: sala lekcyjna, szkoła na zewnątrz i wewnątrz.
Relacje między uczniem i nauczycielem powinny być dobre. Jeśli trzeba - porozmawiać w cztery oczy. Trzeba kierować się w nich sercem. Aby dobrze obserwować ucznia trzeba umieć go słuchać. Ważna jest wtedy koncentracja, kontakt wzrokowy, lekkie pochylenie ciał a, zachęcające zwroty, także powściągliwość w wyrażaniu własnego zdania. Można parafrazować np.(czy dobrze cię rozumiem), empatia. Okazywać szacunek, akceptację, nie udzielać „dobrych rad”, powstrzymywać się od moralizowania i osądzania, nie podnosić głosu (ściszać głos).
Barierą w komunikowaniu jest krytykowanie, obrażanie, orzekanie, chwalenie.

Błędy popełniane w komunikacji z uczniami to:

nakazywanie,
ostrzeganie, groźba,
morał izowanie,
głoszenie kazań,
„powinieneś?”, „musisz”,
dawanie rad, sugerowanie,
robienie wykładu,
krytykowanie,
ośmieszanie,
wydawanie ocen pozytywnych,
pocieszenie,
wypytywanie,
dowcipkowanie.

Komunikacja z uczniem może być werbalna i niewerbalna.

Komunikacja niewerbalna odbywać się może przez obserwacje sposobu siedzenia, mówienia, patrzenia, wyglądu ciała, otoczenia, wzdychania, płaczu, mimiki twarzy, gestów.

Na początek trzeba powiedzieć, co było dobre, użyć krytyki w ostateczności.

Krytyka może być motywująca, gdy:

jest wybrana odpowiednia pora i miejsce,
w cztery oczy,
uświadomisz danej osobie, że ją cenisz,
patrzysz prosto w oczy,
mówisz prawdę,
krytykujesz zachowanie a nie człowieka
podkreśl dobre cechy danej osoby,
ustalisz spotkanie, by przeanalizować zachowanie,
mówisz bez ironii,
wyrażasz troskę o ucznia,
naprowadzasz, wskazujesz, podpowiadasz.

Motywująca jest też ocena. Powinna służyć wspieraniu szkolnej kariery uczniów. W ocenianiu powinno się kłaść nacisk na to, co uczeń umie. Jasno ustalić kryteria oceny razem z uczniami i czas.

Na ocenę powinno się składać:

50 % samooceny,
30% oceny kolegów,
20% oceny nauczyciela.

Ocena powinna być:

sprawiedliwa,
obiektywna,
umotywowana,
motywująca,
zrozumiała.

Na motywację uczniów wpływa także atrakcyjność zajęć, metod pracy. Powinno się promować różne formy aktywności uczniów.
Metody pracy dzielą się na:

problemowe ( wykład, odczyt, instrukcje, opis, pogadanka, opowiadanie),
informujące (aktywizacja, wykład, problem, plakat, mapy mentalne),
praktyczne (pokaz, film, wystawa)
programowe (używanie podręcznika, komputera, maszyn dydaktycznych, testu).

Do czynności motywujących na lekcji zalicza się:

upomnienie,
kara,
stosowanie dodatkowych zajęć,
pochwały,
przypominanie,
stosowanie przykładów,
zaciekawienie,
interwencja u rodziców,
zachęcanie,
pobudzanie ambicji,
podsuwanie pomysłów,
organizacja wzajemnej pomocy,
nagradzanie.

Na brak motywacji wpływa:

obrażanie,
poniżanie,
zła organizacja lekcji,
brak pochwały,
ośmieszanie.

Co robić, aby motywować?

rozbudzać zainteresowania nauczanym przedmiotem, być jego entuzjastą,
organizować zajęcia pozalekcyjne np. Koła zainteresowań,
nauczyć korzystania z gier dydaktycznych, komputerowych, programów telewizyjnych, radiowych,
zachęcać do zadawania pytań,
uczyć samodzielnego myślenia przez nagradzanie własnego zdania uczniów,
uczyć pozytywnego myślenia,
uczyć logicznego myślenia przez nauczanie problemowe,
uczyć tolerancji, nie wyśmiewania się,
uczyć radości życia i cieszenia się z najdrobniejszych rzeczy.,
organizować wycieczki,
ciekawe metody prowadzenia zajęć,
stosować nagrody,
dobrze oceniać,
ocena niedostateczna też może być mobilizująca (uczeń usiłuje to poprawić),
pisać o osiągnięciach uczniów,
dobrze organizować lekcje,
stosować dodatkowe objaśnienia,
dostosować stopień trudności zadań do możliwości ucznia,
podać uczniom kryteria ocen i stawiać wymagania,
być konsekwentnym.

Obserwując sytuacje w szkole wydawać by się mogło, że wielu uczniom nie zależy na nauce, robią to z obowiązku. Badania socjologiczne temu przeczą. Wynika z nich, że ponad 65% młodzieży uznało naukę za bardzo ważny cel.
(Ks. Krzysztof Pawlina, Polska młodzież przełomu wieków, Badania socjologiczne 1997 r na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.)

Należy sobie uświadomić, że nauka dla ucznia jest tym, czym dla dorosłych praca
zawodowa. Wymaga zatem od ucznia odpowiedniej dojrzałości społecznej i sprawności intelektualnej. Ważne jest by program nauczania był adekwatny do możliwości ucznia. Niezbędnym jest zapewnienie odpowiednich warunków do nauki w domu - wydzielony kącik lub pokój, by uczeń mógł spokojnie pracować. Czas przeznaczony na naukę nie powinien być zakłócany żądaniami rodziców czy rodzeństwa do czynienia pewnych posług, głośna muzyka, programem telewizji czy rozmową.

Postawa rodziców wychowawców jest ważnym czynnikiem decydującym o osiągnięciach szkolnych, przy czym rodzice są najważniejszymi osobami - niezmiennymi wychowawcami. Rodzice i nauczyciele musza ze sobą partnerska współpracę, starać się być dla ucznia autorytetem, wartościową osoba mającą jasno określony cel życia, jasna motywacje jego osiągnięcia. Uczeń musi wiedzieć, że zdobywanie nauki jest jego szansą na rozwój, oknem na świat, przygotowuje do umiejętności wykonywania zawodu w życiu dorosłym. Należy wyjaśnić uczniowi, że niepowodzenia w nauce nie przekreślają tej szansy, lecz są sygnałem do większego wysiłku.

Reasumując najbardziej skuteczną formą mobilizowania dzieci do nauki jest ścisła, dojrzała i rzetelna współpraca rodziców nauczycieli, uwzględniająca możliwości dziecka i troskę o jego rozwój.
Motywacja to stan, w którym chce nam się osiągać swój cel, chce nam się dążyć do realizacji zamierzeń, planów, marzeń, czyli chce nam się działać. Aby ten stan mógł zaistnieć musi cel być atrakcyjny dla ucznia i musi być na miarę jego możliwości osiągany.
Motywacja może być wewnętrzna , wówczas człowiek dąży do zaspokajania swoich potrzeb oraz zewnętrzna - polega na wzbudzaniu potrzeb przez stosowanie kar i nagród, informowaniu o możliwościach zawartych w różnego rodzaju sytuacjach i manipulowaniu tymi możliwościami.
Motywacja negatywna - ujemna to mechanizm, który opiera się na różnego rodzaju karach związanych z zachowaniem typu „dążenie od", czyli stosowanie uniku. Im bliższa jest kara, tym bardziej widoczny jest unik. Powoduje ona lęk, a tym samym mobilizuje do większych działań, głównie w celu uniknięcia tej kary.

Motywacja pozytywna - dodatnia oparta jest na dodatnich wzmocnieniach związanych z zachowaniem „ dążenie do ,„ które to zachowanie jest silniejsze im bliższa jest droga do zapowiedzianej nagrody. Motywacja osobista ma umożliwić nam osiągnięcie lepszego niż dotychczas poziomu zaspokajania potrzeb.

Największą motywacje osiąga dziecko w wieku 6 lat przed rozpoczęciem nauki w szkole. Wtedy chce jak najwięcej wiedzieć, ciekawe jest nowego i nieznanego / nie trzeba zniechęcać, straszyć i tłamsić/.
Motywacja wewnętrzna pojawia się w 1 klasie szkoły ponadgimnazjalnej. wtedy uczeń zaczyna rozumieć, że uczy się dla siebie. Jednak nie wszyscy mają równy poziom motywacji do osiągnięcia swoich celów. Ogromne znaczenie ma tutaj sam przebieg dotychczasowego procesu edukacyjnego, czyli sam przebieg zajęć, na których nauczyciel powinien tak poprowadzić lekcje, aby zainteresować, rozbudzić jak największą motywację uczniów do uczenia się, do poszukiwania, gromadzenia i dzielenia się wiedzą, a w rezultacie do osiągnięcia upragnionego celu, po którym przychodzi nagroda. Dlatego tak ważne jest, aby cel spełniał 4 kryteria: był atrakcyjny, osiągalny, realistyczny, wyraźny.

Motywując uczniów do nauki posługiwać się należy różnymi metodami:

metody wspierające wiarę w siebie - ucznia:

programuj drogę do sukcesu / nieprzerwane postępy przy umiarkowanym wysiłku /
pomagaj uczniom stawiać cele, osiągać postępy i dostrzec związek między nakładem pracy a efektami
udzielaj dodatkowej pomocy uczniom zmagającymi się z niepowodzeniami
stosuj zabiegi wychowawcze wobec uczniów z objawami syndromu porażki
pomóż uczniom chroniącym dobre samopoczucie zastąpić cele popisowe dydaktycznymi
zachęcać uczniów osiągających słabe wyniki do podejmowania zadań o właściwym dla nich stopniu trudności

b. metody motywowania za pomocą zachęt zewnętrznych:

chwal i nagradzaj uczniów za sprostanie kryteriom wykonywania zadania
chwal i nagradzaj tak, żeby uczniowie docenili wyniki uczenia się
kieruj uwagę uczniów na praktyczną wartość nauczanych wiadomo mości i umiejętności

c. metody nawiązywania do wewnętrznej motywacji uczniów:

zachęcaj do samodzielności w roli ucznia / autonomii /, pozwól dokonywać wyborów
wybieraj czynności, które wymagają od uczniów aktywnego zachowania i natychmiast dostarczaj informacji zwrotnej, wzbogacaj nauczanie elementami gier, stawiaj wymagania zróżnicowanych umiejętności
organizuj częste prace w grupie -zaplanowane sensownie
dostosuj czynności dydaktyczne do zainteresowań uczniów
na lekcji łącz elementy praktyczne z inspirującymi poznawczo

d. metody pobudzania motywacji do nauki:

kształtuj motywację do nauki jako dyspozycję ogólną. W tym celu demonstruj własną motywację poprzez komunikowanie właściwych oczekiwań, jak i minimalizowania lęku uczniów związanych z wykonaniem zadania
kształtuj oczekiwania uczniów w stosunku do nauki, wykazuj zapał i pasję
pobudzaj motywację, manipuluj składnikami sytuacji: odwołuj się do ciekawości, wywołuj napięcie, materiał abstrakcyjny zamień w osobisty, konkretny, znajomy, staraj się zainteresować zadaniem, pokaż dlaczego jest istotny
koryguj postawy i zachowania uczniów zniechęconych i zrażonych, pracuj w bliskim kontakcie z nimi, rozpoznaj, jakie mają zainteresowania i na tym pracuj, pomóż ukształtować pozytywne pozytywne postawy wobec szkoły, nauki

e. uwzględnianie indywidualnych potrzeb uczniów
f. podnoszenie własnych kompetencji, kwalifikacji jako motywatora, czyli pracować należy nad własnym poczuciem skuteczności, atrybutami sukcesu i porażki poszerzając swoją wiedzę i związane z tym umiejętności

Recepta dla nauczyciela na sukces ucznia:

Przekonaj ucznia, że naprawdę lubisz go uczyć.
Mów jasno, głośno, wyraźnie, z zapałem.
Dbaj o właściwe tempo mówienia.
Bądź swobodny i baw się razem z uczniem podczas nauki.
Okazuj mu zaufanie.
Wyraźnie określ cele.
Pokaż korzyści.
Bądź przygotowany do lekcji.
Dobrze organizuj lekcje.
Rób duże, przejrzyste pomoce naukowe.
Dbaj o dobry nastrój swój i ucznia.
Ogranicz do minimum czynniki rozpraszające uwagę.
Nie nudź.
Przypominaj informację, gdy uczeń zaczyna zapominać ją.
Polegaj na nim, wierz w jego możliwości.
Bądź dla niego oparciem, bądź po jego stronie.
Nie oszukuj go.
Dotrzymaj przyrzeczeń.
Udzielaj odpowiedzi na najtrudniejsze pytania.
Jeśli coś mu się nie uda zrozum go, ale nie okazuj litości, zachęć do dalszej pracy.
Zachęcaj do chwalenia się kolejnymi osiągnięciami.
Chwal za wszystko, za co się da pochwalić.
Mów że podoba ci się jego praca, doceń.
Nigdy nie przerywaj, kiedy mówi.
Zachęcaj do krytycznego myślenia.
Stosuj różne metody nauczania, bądź nieszablonowy.
Kończ lekcje w takim momencie, żeby miał poczucie niedosytu.